İşletmeler Açısından Yönetim Bilişim Sistemlerinin Verimliliğe Etkisi

ÖZET

Yönetim bilişim sistemleri; YBS işletmelerde yöneticilerin zamanında doğru karar verebilmesi için kaliteli bilgi inşasında önemli rol oynamaktadır.Bu sebeple çalışmanın içeriğinde şirketlerin yönetim bilgi teknolojilerinin verimli kullanımını incelemektedir.

Veriler, gerekli bilgi detayını, zamanında ve istenen ayrıntıda,kullanımdaki teknoloji ile sağlıklı tedarik edip işlenmesini mümkün kılacak yapıda oluşturulmalıdır. Veri giriş birimi araçları ve/veya nem, sıcaklık, konum hız gibi duyargalarca algılanarak kaydedilmektedir. Verinin kaydı, depolanması ve işlenmesi, ihtiyaç duyulan bilginin doğru zamanda ve ayrıntıda kolay anlaşılır, güvenilir olarak karar vericiye iletilmesi sırasında pek çok karmaşık yöntemin kullanımını gerektirmektedir. Kullanılan teknolojinin sağladığı katma değer ve sahip olma maliyeti bu gereklilikleri sağlayacak düzeyde katlanabilir olmalıdır.

Değişik iş sektörlerindeki uygulamalar genel olarak gözden geçirilmiştir. İlgili terimler başlangıçta tanımlanmış, yapılan literatür taraması GZFT analizi metodu ile tartışılmıştır.

SUMMARY

Management information systems managers in a timely manner the company plays an important role in the construction of high quality information in order to make the right decision. This is why the study is to examine the contents of the efficient use of information technology for the management of companies.
The data detail the necessary information, timely and necessary details, whether the processing technology in use by healthy supply structure should be created to make it possible. Data, entered by peripherals and / or (humidity, temperatures, speeds, positions) detected by sensors and recorded. Data recording, storing and processing applicationsshould be at the right time and in the required details in easy to understand, as a reliable method requires the use of many complex methods during the presentation of decision makers. The benefit provided by the technology and the costs have to be foldable at a level that will satisfy those requirements.

So, applications in various business sectors reviewed in general related terms are defined initially then literature searches were discussed with the SWOT analysis method.

Kısaltmalar

[1]Yönetim Bilişim Sistemleri (YBS); Management Information Systems (MIS)

[2]Bilişim İletişim Teknolojileri (BİT);Information and Communication Technologies (ICT)

[3]Makineler Arası İletişim (MAİ); Machine to Machine (M2M)

[4]Nesnelerin İnterneti (NI); Internet of Things (IoT)

[5]Radyo Frekanslı (RF); Radio-Frequency IDentification (RFID)

[6]Kablosuz Bağlantı Alanı(KBA): Wireless Fidelity (WiFi)

[7]Yapay Zaka (YZ): Artificial Intelligent (AI)

[8] Entropi: Düzensizlik, bozulma, yıkım.

[9] Yönetim Bilişim Sistemleri (YBS); Manegament Information Systems (MIS)

[10]Sahip Olma Maliyeti (SOM); Total Ownership Cost (TOC)

[11] Kuruluş Kaynak Planlama (KKP); Enterprise Resource Planning (ERP)

[12] Göreve uygun teknoloji (GUT); Task Technology Fit (TTF)

[13] Teknolojiyi kabullenme modelleri (TKM), Technology Acceptance Model (TAM)

GİRİŞ

YBS[1] karar süreçlerini desteklemek amacıyla oluşturulmaktadırlar. Rekabetin sürdürülebilir, başarılı olması; kararların zamanında ve sağlıklı verilebilmesi için güvenilir bilginin karar sürecinden önce, karar vericiye değerlendirme süreci başlamadan ulaştırılması gereklidir. (1) BİT[2] kullanımını zorunlu kılan bu durum işletmelerin büyüklüğü ve dâhil olduğu sektöre göre karmaşıklık gösterir. Teknolojik ihtiyaçlar bu karmaşıklık seviyesine göre şekillenmektedir. (2)

Şekil 1 Nİ ile gelecek profili (4)

Sembol, görüntü (fotoğraf, film, vb), harf ve sayı dizileri, yazı, çeşitli analog ve sayısal sinyal formları gibi gerçekliklerin sembolik ifadelerine veri (Data) adı verilmektedir. Verilerin analiz edilerek anlamlı bir forma getirilmiş haline bilgi (Information) denilmektedir. Anlamlı bilgi karar alma süreçlerinin en önemli bileşenidir. Veri bilginin hammaddesidir. İşlenen veri bilgiye dönüşür. Kişinin deneyim ve/veya eğitimler yoluyla kendine mal ettiği bilgiler ve bunları birbirine bağlayarak edindiği zihinsel kapasite bütününe üst bilgi (knowledge) denilmektedir. (1) Bu zihinsel kapasitelerin birbirleri ile bağlantılı olarak değerlendirilmesi sonucu oluşan tümleşik yapıya bilgilik denilmektedir. (3)

MA[3] iletişimi ön plana çıkaran yeni sistemler Nİ[4] ağlarını günümüzde ön plana çıkmaktadır. RF[5] ile KBA[6]’lı MA iletişim Nİ mümkün kılmaktadır. Nİ aynı tür makinelerin kendi aralarında oluşturdukları ağların oluşturduğu büyük ağ olarak tanımlıyorlar. (4)

Şekil 2 Big Net – Big Data (4)

Hali hazırdaki mevcut internetimiz ise bu ağın ilkidir demek doğru olacaktır. Tüm bunlar YZ[7]’yı gündeme getirmektedir. Mekanik ile organiği bir arada sunan biyoteknolojik (5) yapılar YZ çalışmalarında beyin hücrelerinin duyargalarla (sensörlerle) birleşmesini mümkün kılmaktadır. Bu tür yapılar dışarıdan bilgi alıp, değerlendirip komut üreterek organlarını harekete geçirebilmektedir. Ancak hali hazırda yaşam süreleri çok kısadır. Kendi karar süreçlerini otomasyonu içinde tamamlayan makinelerin oluşturduğu bir yapı geleceğin iş modelini biçimlendirecektir. (6)

Şekil 3 NI işletim yapısı (7)

BigData’yı dünyanın varoluşundan itibaren birikim olarak düşünürsek, artan ağ bileşenleri ile büyüme hızı, 20 yüzyıl öncesi aritmetik, 20 yüzyılda geometrik ve günümüzde exponansiyel olacaktır demek yanlış olmayacaktır. (7)

Şekil 4 NI ile Cihaz sayısındaki artış, bilgi yığınındaki artışa sebep olacaktır. (4)

Bilginin kalitesi; doğruluğu, doğrulanabilirliği, tamlığı, ilgili ve zamanında olması gibi 5 önemli faktör ile belirlenir. (1) Bunlara ilave olarak bilginin üretilmesinde veri kaydından, işlenip depolanması, kullanılması, iletilmesi ve bertarafına kadar geçen yaşam süresince güvenliğidir. Güvenliği sağlanmış diğer 5 faktöre sahip bilgiye güvenilir bilgi denilebilir.

Ortak bir amaç için birbiriyle ilişkili unsurların bir bütünü oluşturmasına sistem olarak tanımlarız. Kendine yeten, çevresiyle etkileşmeyen yapılara kapalı, etkileşen yapılara da açık sistemler olarak tanımlamaktayız. Kapalı sistem içinde herkese açık olan bilgi ve kısmen açık olan bilgiler mevcuttur. Herkesin kullanımındaki bilgilere açık bilgi kısmen kullanımdaki bilgilere de kapalı bilgi denilecektir. (1) Bu sebeple bilgi güvenliği kavramı iki boyutta incelenmektedir. İlki bilgiden faydalanma amacıyla erişim yetkisiyle ilgilidir. Erişilme alanı dışına çıkan bilgiye deşifre bilgi denilecektir. Diğeri; bilgiyi kararsız hale getirmek, yanlış kararlara sebep olabilecek biçimde düzenlemek, değiştirmekle ilgilidir. Bu tür bilgiyi deforme bilgi denilecektir. Kaliteli bilgi yönetimi için ISO27000-1-2 gibi bilgi yönetim standartları, işletmelerde bilgi yönetim sisteminin genel çerçevesini belirlemektedir. (8)

Özetle kaliteli bilgi; (1)

• Doğruluk, (bilginin hatadan ne kadar uzak olduğu)
• Doğrulanabilirlik, (bilginin başka kaynaklarla elde edilmesinde tutarlılığı)
• Tamlık, (bilginin eksiklikten uzaklığı)
• İlgili olma, (bilginin karar için uygunluğu)
• Zamanlılık (bilginin karar sürecinde hazır olması)
• Güvenilirlik (bilginin deforme ve deşifre olmaması) (9)

Ortak bir amacı gerçekleştirmek amacıyla, birbiriyle ilişikli unsurlardan oluşan bütünleşik yapıya sistem denilmektedir. (10) Kendine yeten (otokratik) çevresiyle etkileşimde bulunmayan yapılara kapalı sistem, bulanan sistemlere açık sistem denilir. Sitemler bütüncül, çevrelerindeki değişimlere uyum sağlayarak entropi[8]‘den uzaklaşan, amaç odaklı, geri besleme ile kendini gözden geçirebilen, girdileri çıktılar dönüştürebilen yapılardır. (1)

Şekil 5 Açık sistem modeli (1)

Örgütsel sistemler, açık yapıda, amaca göre beşeri yapısal teknolojik unsurlardan oluşan alt sistemlerin bileşimi sonucu çatışma süreçleri ile kendini ve unsurlarını sorgulayan değişken çevresi ile dinamik ilişkilerde bulunan yapıdadırlar. (1)

Sistemler bir birleriyle etkileşimli, girdi ve çıktılar itibari ile bağımlılıkları olan alt sistemlerden oluşurlar, yapıları gereği teknoloji içerirler. İnsan ve teknoloji unsurlarının bir arada olduğu etkileşimli yapılara sosyoteknik yapılar denir. Sosyoteknik yapının bileşenleri; teknik alt sistem, örgütteki görev bölümlemesinin yapıldığı yapısal alt sistem, amaç ve değerler sistemi ile örgütteki birey ve grupların etkileşimi ile oluşan psikosoyal alt sistem ve tüm bu sistemlerin planlanması, stratejisi ile ilgili olan yönetsel alt sistemden oluşur. (1)

YBS[9]; Video, ses, resim, metin ve sayısal verilerin elde edilmesi, işlenmesi, saklanması, dağıtılması ve gerektiğinde ulaşılabilir olmasını yürüten mikro elektroniğe dayanan hesaplama ve iletişim teknolojilerini içeren işletilmesi insanlarca yürütülen yönetim sistemidir. (11)

YBS; işlem uygulama, bilgi raporlama, karar destek, ofis, yönetici destek ve yapay zeka uzman alt sistemlerinden oluşur. Raporlama sistemi bileşenleri planlı yada düzenli raporlama, taleple hazırlanan raporlama ve istisnai raporlama sistemleridir. Karar destek sistemi kullanıcı dostu modellenerek, bilgiyi tekrar elde etme ve raporlama özelliklerine sahiptir. Rasyonel, artırımcı, karma ve çöp kutusu karar verme modellerini destekleyecek mekanizmalara sahiptirler. (1)

Tüm YBS’ler entegre veri tabanlarına kayıt tutma, işlem yapma, veri işleme gibi işlevsel alanları destekler. Taktik ve stratejik düzeydeki yöneticilere zamanında ve istenen bilgiyi personel yetkilendirmesi ile güvenle sağlar. Esnek yapıdaki YBS değişen ihtiyaçlara göre kendini konumlandırabilir. Örgütlerde finansman, pazarlama, imalat ve üretim, insan kaynakları bilişim sistemleri birbirleri ile etkileşimli çalışırlar. (1)

 TESPİTLER VE DEĞERLENDİRMELER

YBS teknolojilerindeki gelişmeler, içinde bulunduğumuz çağda maliyeti düşüren tek üretim girdisidir. (5)

Gelişen teknoloji üretim sistemlerini çevikleştirmiş, işletmelerin ölçek ekonomisinden çeşit ekonomisine geçmelerine neden olmuştur. (10) İşletmelerin ayakta kalabilmeleri tüketicilerin bireysel taleplerine hızlı cevap verebilme yeteneklerine bağlı olmaktadır. İşletmelerdeki iş süreçleri: pazarlama, mühendislik, kalite, üretim, satış, tedarik, lojistik, kalite, satış sonrası hizmetler, finansman-muhasebe, insan kaynakları ve tüm bu bölümlere yön ve destek veren yönetim ve bilişim sistemleridir. (12) Bölümler arası güvenli iletişim kapalı sistemin konusudur. Diğer taraftan pazarlama, satış, tedarik, lojistik, finansman yönetimi açık sistemin konusudur. Tüm bu oluşumlar karmaşık bilgi akışını gerektirmekte alt-orta-üst düzey yönetiminde verilerin ham yada işlenip kaliteli bilgi olarak saklanmasını gerektiği zaman kolay ulaşılmasını/ulaştırılmasını yönetimin karar süreçlerini güvenli biçimde deforme ve deşifre olmadan desteklemesi verimliliği arttıracaktır. Müşteri memnuniyetini sağlamadaki etkinliği ve kâr maksimizasyonu bu faaliyetlerin verimliliği ile doğrudan bağlantılıdır.

Kurulacak YBS’nin sahip olma maliyeti SOM[10]; doğru kapasitede oluşturulması ile ilk yatırım maliyetleri, doğru işletilmesi, performans odaklı bakım ve yenileme faaliyetleri ile desteklenmesi, fiziksel ve yazılımsal donanımlar ile yükümlülüklere bağlı elden çıkarma maliyetlerinin tutarlı olması ile asgarileştirilebilir. İş yapma biçimlerindeki değişimler, doğrudan pazarlama yöntemlerinin çeşitliliği ve uygulama süreçleri her zaman bu maliyetlerin tutarlı biçimde kontrolünü engelleyebilmektedir. Özelikle pazarlama konusunda bazı yatırımlar rekabet koşullarına uyum sağlamak için doğrulama sürecinin güvenilirliğini şüpheye düşürecek kadar kısaltmaktadır. (12)

Ülkemizde KOBİ’ler imalat sanayinin %99,5’unu oluşturmakta istihdamın da %66,1 ni gerçekleştirmektedirler. Bu yüzden işletmelerde YBS kullanımın verimliliği değerlendirilirken KOBİ’lerin dikkate alınması gereklidir. Genel müdür %30, departman müdürü %39, işletme müdürü %12, işletme sahibi %10, ve diğer çalışanlar %8 gibi bir örneklem grubuna yapılan anket çalışmasıyla SPSS programı kullanılarak KOBİ YBS kullanımına yönelik analizler yapılmıştır. Örneklemede şirket ömürleri ve çalışan personel sayıları titizlikle seçilmiştir. 0 (düşük) – 4 (yüksek) skalasında likert ölçeği ile elde edilen sonuçlar; yenilikleri takip etmek 2.5, çabuk karar alma sürecinde etkinlik 2.24, işletme için veri akışı başarısı 2.18, bilgiye hızlı ulaşmak 2.15, bölümler arası bilgi paylaşımı ve koordinasyon sağlamak 2.02, işletme dışı ile hızlı iletişim 2.02, örgüt verimliliğini arttırmak 1.97, tedarikçiler ile etkin iletişim 1.76, sipariş ve tedarik sürecini hızlandırma 1.74, rekabet gücünü arttırmak 1.74 şeklindedir. (2) Anket çalışmasından elde edilen diğer sonuçlara göre YBS kullanımındaki başarısızlıkların sebepleri; Personel temini güçlükleri 2.05, yabancı dil bilgisi yetersizliği 2.02, dış çevredeki tedarikçi ve müşterilerin YBS yetersizlikleri sebebiyle oluşan verimsizlik 1.95, Çalışanların bilgiyi paylaşmamaları 1.80, Yazılım ve donanımdaki yeniliklerin takip edilememesi 1.76, bilinçli yazılım donanım seçilememesi 1.75, teknolojik yatırım olsun veya rakiplerde var anlayışıyla yapılmış yatırımlar 1.66’dır. Doğrudan verimlilikle ilgili sorgulamalarda, rekabet gücünü arttırma 1.89, satışların artması 1.53, kârlılık artışı 1.44 göstergeleriyle oldukça düşüktür. Tüm bu sonuçlardan YBS’nin verimlilik artışına etkisi vardır hipotezinin kısmen desteklendiği görülmektedir. (2)

500 kişiye kadar çalışanı olan işletmelerde yapılan başka bir anket çalışması sonuçları ise, Bilişim faaliyetlerinde çalışan personelin %87.5 erkek, %12.5 kadın olup, yaş dağılımlarının 20-29 yaş %66.7, 30-39 yaş %25, 40-49 yaş %8.3’dir. Çalışanların %91.7 üniversite %8.3 lisansüstü eğitim almışlardır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre işletme verimliliğinde YBS’nin etkisi için Bilgiye çabuk ulaşma, rakiplerle ilgili bilgi sorgulama, müşteri iletişimi, daha doğru ve zamanında kararlar alınmasında yüksek puanlar elde edilirken, potansiyel müşteri tespiti, rekabet üstünlüğü sağlama, satışların artması, kârlılığın artması ve müşteri sayısının artmasında oldukça düşük değerler elde edilmiştir. YBS’nin işletmelerin asıl amaçlarına hizmet etmediği ancak çalışanlar için kolaylaştırıcı etkiye sahip olduğu düşünülebilir. İşletme amaçlarına uygun duruma gelinceye dek YBS’den fayda sağlamada öğrenim sürecinin tamamlanamadığı söylenebilir. (13)

Küresel rekabet, işletmelerin çevresinde kontrolleri dışında gerçekleşen veya yönetim stratejilerin başarısızlığından dolayı kriz olarak nitelenebilecek olaylar, işletme yaşamının önemli bir parçası haline gelebilmektedir. Bu dönemde hızlı karar alma ihtiyacı artar. İşletme içi ve dışı verilerin sağlıklı ve hızlı işlenip raporlanması sağlıklı karar vermede en önemli araçtır. İşletmeler iyi bir YBS sisteminin önemini ve gerekliliğini en çok bu dönemlerde keşfederler. Yapılan anket taramalarında 0-4 skalasındaki likert ölçeği ile, internet kullanımı 3.60, İşlevsel bilişim sistemleri 3.08, Ofis otomasyonu 2.91, YBS kullanımı 2.42 gibi yüksek değerlerde olduğu bu göüşü desteklemektedir. (14)

İşletmeler büyüdükçe YBS’ye olan ihtiyaçları da artmaktadır. Bir grup işletmenin belli bir merkezden kontrolü durumunda, konsolidasyon bazlı raporlamalar önemli olsa da daha çok verinin toplanması, işlenmesi açısından büyük zorluklar ortaya çıkar. Bu gibi durumlarda, kuruluş kaynak planlama KKP[11] en önemli araç olarak görülmektedir. Finansal ve operasyonel alanda KKP büyük avantajlar sağlamaktadır. KKP sistemlerinin başarısı kuruluş hedeflerine uygun modüllerle gelecek ihtiyaçlarına göre gelişmeye açık adaptasyona bağlıdır. Adaptasyonun başarısı, kuruluş ihtyaçlarının doğru tespiti, teknolojik modüllerin aşamalı olarak devreye alınması kadar, kullanıcıların ihtiyaçlarının farkında olmaları ve danışmanların sektör ihtiyaçlarını sağlıklı değerlendirebilecek kadar deneyimli ve KKP programlarına hakim olmalarını zorunlu kılmaktadır. (15)

İmalat sektöründe YBS üretimin takibi ve planlanması ile kalmamakta ileri imalat teknikleri başlığında incelenmektedir. 0-4 likert ölçekli çalışmanın sonuçlarına göre, ürün kalitesi artışı, yeni ürün geliştirme ve sunmları, üretim süreçlerinin iyileştirme fırsatları, verimlik başlıkları 2’nin üzerinde puanlanırken, Yıllık satışlara etkisi, pazar payı ve yıllık kâr gibi asıl başlıklarda 1.89-1.66 arası puanlanmıştır. İşletmenin asıl gayesinden uzaklaşılmış YBS faaliyetlerinin kolaylaştırıcı etkisi ön plana çıkmıştır. (2)

Turizm sektörü gibi bilgi yoğun hizmet sektörlerinde, müşteri istek ve ihtiyaçlarının doğru anlaşılması, müşterilerin tatmin olabilecekleri düzeyde hizmetleri beklenen maliyetlerde alabilmeleri için hizmetin doğru maliyetlerle çeşitlendirilmesi gerekmektedir. (16) Akdeniz bölgemizde yapılan bir anket çalışmasında varılan sonuçlara bakıldığında; Konaklama tesislerinde YBS kullanımının verimlilik ve performans atışı ile pozitif ilişkisi vardır hipotezi kabul görmüş olsa da, zorluklar, YBS maliyetlerinin yüksekliği, personelin gösterdiği direnç, teknik destek ve bakım alanındaki zorluklar, teknolojik yenilenme ihtiyacının sıklığı ve paralellinde adaptasyon sorunları ve bunlara ek olarak çoğu uygulamalara müşterilerin gösterdiği direnç olarak tespit edilmektedir. Diğer taraftan verimlilik artışına sebep olan maliyet düşüşleri, likidite yatırım kapasitesinin atması, satış büyümesi, ürün çeşitlendirme, yeni ürün ve kaliteli hizmet üretme yeteneklerinin artması olarak belirlenmiştir. YBS kullanımının turizm sektöründe verimlilik artışında güçlü etkisi olduğu tespit edilmiştir. (17)

GÜÇLÜ TARAFLAR

YBS hız, yeni iş ilişkileri ve kolaylıklar, işletmeler açısından göz ardı edilemeyecek kadar önemlidir. Yeni pazarlara girmede, ürünlerini ve hizmetleri sunmada, verimliliği arttırarak müşteri kazanımında ve müşteri sadakatinin sağlanmasında yeni fırsatlar sunmaktadır.Coğrafi bağımlılıkları ortadan kaldırarak iletişim hızını ve kalitesi arttırarak verimlik artışı ile zaman ve maliyetten tasarruf sağlayabilmektedir. Doğru kurgulanıp işletildiğinde maliyetleri düşürerek müşteri memnuniyeti arttırmaktadır. (12)

İşletme içinde en uygun veri akışını sağlamak, bölümler arası bilgi paylaşmak ve koordinasyonu sağlamak, İşletme dışıyla hızlı ve güvenilir veri alışverişi sağlamada işletmeye önemli avantaj ve olanaklar sağlamaktadır. (2)

YBS, yapılandırılmış kararların oluşturulmasında en büyük destekleyici yapıdır. Basit modellemelerle izlenebilen rutin faaliyetlerin, rasyonel karar mekanizması ile işletilmesinde büyük kolaylıklar sağlar. Stok seviyeleri (tedarik süre ve kullanımlara göre azami, asgari, kritik stok seviyeler) ve sipariş noktası hesaplamalarını hatasız ve hızlı yapabilirler. (18)

Bir çok alt birime sahip işletmelerde her birimin bilanço v.b. tablolarına ait bilgileri konsolide ederek tek bir genel bilanço hazırlamak gibi uygulamalarda başarılı sonuçlar alınır. Bu tür mekanizmaların bileşenleri olan, uygulama geliştirme, veri yönetimi ve modellemeleri, istatistiksel analizler, risk değerlendirmeleri, planlama ve sorgulama gibi faaliyetlerin yanı sıra grafik sunumlar la konsolidasyonların kolayca yapılması, gerektiğinde uygulamaya araçların geliştirilmesi açısından büyük faydalar sağlar. (18)

YBS’nin sektörlere bağlı verimlilik artışı işletme faaliyetlerinin icrasında kolaylaştırıcı etki sağlamaktadır. (19)

Kriz dönemlerinde YBS etkili ve gerekli bir araca dönüşmektedir. Hızlı karar vermede kritik önem arz eder. (14)

ZAYIF TARAFLAR

Bilişim teknolojilerini verimli kullanabilecek personelin temininde güçlükler vardır. Yabancı dil bilgisi yetersizliği nedeniyle İnternet’in verimli kullanılamaması söz konusudur.Bilişim teknolojisi donanım ve yazılımı yeterince doğru düzeyde sekilemeyebilmektedir.Sadece “teknolojik yatırım olsun” veya “rakiplerde var” diye yatırımların yapılabilmektedir. Bilişim teknolojisi uzmanları ile teknolojiyi kullananlar arasında iletişim eksikliği, bilişim teknolojilerini kullanacak personelin bu konuda eksik bilgiye sahip olması söz konusu olabilmektedir. Üst yönetimin bilişim teknolojisinin işletmeye adapte edilmesine net destek vermemesi, E-posta ve internet kullanımında güvensizlik sorunu olması, Donanım ve programlardaki yenilikleri izleme maliyetlerinin yüksekliği sebebi ile karşılanamaması. (2)

Psikososyal yapıların başarılı biçimde oluşturulmasına bağlı performans ve etkinlikleri değişir. Sosyoteknik açıdan personel eğitimi ve yetkinliği iş gereklerine bağlı olarak doğru ekipmanların seçimi ve zaman içinde bakımı, yenilenmesi doğru yönetilmelidir. aksi taktirde sistem etkinliği azalmaktadır.

Genelde kişisel yargıya dayalı yapılandırılmamış kararların yönetiminde, YBS verilerin işlenerek zamanında güvenli biçimde karar vericiye ulaştırma biçiminde sınırlı destek verebilmektedir. Rasyonel karar mekanizmaları için uygun değildir. Artırımcı, karma ve çöp kutusu modellerinde etkili kullanılamaz. (18)

YBS Kullanımının işletme performansını arttırmada süreç yönetiminde verimlilik ve etkinlikle karmaşık ve dolaylı bir ilişkisi vardır. Bu durum etkin kullanım konusunda daha titiz çalışmalar gerektirir. (12)

FIRSATLAR

Örgütün verimliliğini artırmak, Tedarikçiler ile etkin iletişim, Sipariş ve tedarik sürecini hızlandırma, Rekabet gücünü artırmak, Çalışanların sayısını azaltmak, Yenilikleri takip etmek, Çabuk karar alma sürecine katılım sağlamak,Grup çalışmasını sağlamak,Bilgiye hızlı ve ucuz bir şekilde ulaşabilmek, İş tasarımını geliştirmek. (2)

Küreselleşen pazarda sert rekabet koşulları iletişim, üretim, lojistik ve benzeri gibi her konuda hız ve esnekliği zorunlu kılmaktadır. Kendini sürekli yenileyebilen ihtiyaçlara göre eneyebilen teknolojik platformların oluşturulması işletmelere hem personelinin hem de donanımlarının üstünlüğünü sürdürülebilir kılacaktır. (12)

YBS yapılandırılmış karar mekanizmalarında, rasyonel kara modellerinde yüksek hız ve doğruluk la güvenli bilgi sağlar karar verebilir. (18)

TEHDİTLER

Çalışanların bilgiyi paylaşmaya yanaşmamaları, Bilgisayar yazılım ve donanımında yenilik ve güncelliği yakalayamama, Çalışanların yeni teknolojiyi kabullenmede zorlanması, Personelin yetersiz eğitim düzeyi, gelişen teknolojiye ayak uyduramama, Bilişim teknolojisi yatırımlarının örgüt stratejileri ile uyumlu olmaması, Ana sanayi ve tedarikçilerin YBS gerekliliklerine ayak uyduramamaları. (2)

YBS çoğunlukla yanlış kurgulanmakta ve etkin kullanılamamaktadır. Maliyetleri düşürmeyip hatta arttırmaktadır. Dünyanın herhangi bir yerinde gerçekleşen: sosyal, kültürel, ekonomik ve teknolojik gelişmeler işletmeleri dış tehdit olarak hemen etkilemektedir. (12)

Sosyoteknik açıdan personel eğitimi ve yetkinliği iş gereklerine bağlı olarak doğru ekipmanların seçimi ve zaman içinde bakımı, yenilenmesi doğru yönetilmelidir. aksi taktirde yük olabilmektedir.

Çöp kutusu karar modelinde, yapılandırılmamış yada yarı yapılandırılmış karar sistemlerinde değerlendirilen kaynak yapısına bağlı hatalı kararların alınmasına sebep olabilir.

SOM analizi yapıldığında sürekli artan bir değişkenlik içinde firmanın stratejilerine bağlı kontrolü zor maliyet yükü oluşturmaktadır. SOM kapsamında, sosyoteknik yapının canlı tutulmasına yönelik personel ve teknolojik kalemlere yönelik harcamalar, YBS dinamik yapısı itibari ile firmalar için olumsuz etkiler yaratabilecektir.

SONUÇLAR

Günümüzde bulut sistemlerinin yaygınlaşması, sahip olma maliyetlerini, ilk yatırım işletme ve bakım olarak oldukça iyi seviyelere taşımaktadır. Diğer taraftan bilgi güvenliği ve pazarlamaya yönelik veri madenciliği uygulamaları için de büyük kaynak yaratmaktadır. Gelecek vizyonu ile SOM analizi yapıldığında katlanılması oldukça zor ancak maliyetinin farkına bile varılmayacak bir yükü işletmelere getireceği düşünülmektedir.

İşletmelerin içinde bulundukları sektörel şartlar, YBS adaptasyonunda ve işletilmesinde farklılıklar göstermektedir. YBS’nin başarısı; verimlilik artışında bu farklılıklara sebep olan unsurların işletme amaçlarına ve gelecek ihtiyaçlarına göre esnek yapıda doğru planlanmasına bağlıdır. (20)

YBS işletmelere, verimlilik, etkinlik ve kârlılık yani performans gelişimi yanı sıra müşteri memnuniyetinin artışı gibi faydalar sağlamaktadır. (12) Performans faaliyet sonucunun bir göstergesi olarak en çok süreç yönetimindeki verimlilikten etkilenmektedir. Karar vericilerin kaliteli bilgiye ihtiyaçları vardır. Bilgiye erişmeleri yada bu bilginin kendilerine iletilmesi, yoğun rekabet içindeki günümüz işletmelerini hızlı ve doğru kararlar almaya zorlamaktadır.

Psikoteknik analizler, sağlıklı bir sosyoteknik yapı işleyişi için en önemli araçtır. Kullanıcı performansına YBS’nin etkileri işletme performansı açısından önemli bir başlık oluşturmaktadır. Göreve uygun teknoloji (GUT)[12], Teknolojiyi kabullenme modelleri (TKM)[13], kullanıcının performansında önemli değerlendirme alanlarıdır. Bu değerlendirme alanları sistem kalitesi kavramını gündeme getirmektedir. Yapılan hipotez testleri sonucunda GUT kullanıcı performansı üzerinde pozitif etkilidir, TKM’yi dolaylı ve direkt olarak etkilemektedir. (21)

Küreselleşme ve buna bağlı olarak yeni ekonomi ve e-iş eğilimleri uygulamalarını gündeme getirmektedir. Bu konularda başarılı olmak için bilişim ve insan gücü yetiştirmenin önemi ülkemizde çok az anlaşılmıştır denilebilir. (22)

Şekil 6 Geleceğin iş modeli ve iletişimi [3]

Kaynakça

1. Ahmet Yesevi Üniversitesi. TMBA-6342 Yönetim Bilişim Sistemleri. Ankara, Türkiye : s.n., 2015. Elektronik Ders Kitabı.
2. Güleş, Hasan Kürşat ve Çağlıyan, Vural. İleri İmalat Teknolojileri Kullanımının İşletme Performansına Etkileri Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmelerinde Bir Uygulama. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 2003, 5, s. 63-85.
3. Yönetim Bilgi Sistemlerinin Yönetim Fonksiyonları Üzerine Etkisi. Anameriç, Hakan. 2, 2005, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 45, s. 25-43.
4. Evans, Dave. How the Next Evolution of the Internet Is Changing Everything. San Jose : Cisco Internet Business Solutions Group (IBSG), 2011.
5. İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin Kullanılma Yerleri. Düşükcan, Muhammet ve Kaya, E.Ülkü. Elazığ : Fırat Üniversitesi Doğu anadolu Bölgesi Araştırma ve Uygulama Merkezi, 2003, F.Ü. Sosyal Bilimler Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları 3, s. 33-37.
6. Internet of Things (IoT): A vision, architectural elements, and future directions. Gubbia, Jayavardhana, et al. s.l. : Elsevier, 1 10 2013, Future Generation Computer Systems, s. 1645-1660. journal homepage: http://www.elsevier.com/locate/fgcs.
7. GSM Association. Understanding the Internet of Things (IoT). New Fetter Lane, London : GSMA, 2014.
8. Ottekin, Fikret. Bilgi Güvenliğinde ISO 27000 Standartlarının Yeri ve Öncelikli ISO 27002 Kontrolleri . Gebze, Kocaeli : TÜBİTAK BİLGEM, 20 4 2012. https://www.bilgiguvenligi.gov.tr/favori-yayinlar/favoured-1133.html. ISO 27001.
9. Davenport, Thomas H. ve Prusak., Lawrence. Working Knowledge: How Organizations Manage What They Know. Ubiquity An ACM Magazine and Forum. [Çevrimiçi] 2015. [Alıntı Tarihi: 1 10 2015.] http://www.acm.org/ubiquity/book/t_davenport_1.html.
10. Sökmen, Alptekin. İşletmelerde Yönetim ve Organizasyon. Ankara : Detay Yayıncılık, 2014.
11. Güleş, Hasan Kürşat, Bülbül, Hasan ve Çağlıyan, Vural. Bilişim Teknolojileri Kullanımının İşletme Performansına Etkisi: Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmelerinde Bir Uygulama. Selçuk Ünv. İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 2003, 6, s. 61-83.
12. Şahin, Şenol. Bilişim Ssistemleri Uygulamlarının İşletme Performansına Etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Konya : Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
13. Bilişim Teknolojilerinin İşletme Performansı Üzerine Etkileri ce Gaziantep İlinde Tekstil Sektöründe Bir Araştırma. Dulkadir, Berkant ve Akkoyun, Bülent. 7, Gümüşhane : Gümüşhane Üniversitesi, Ocak 2013, Sosyal Bilimler elektronik Dergisi, s. 72-90.
14. Kriz Dönemlerinde İşletmelerde Bilişim Teknolojilerinin Kullanılmasının İşletme Performansına Etkileri Üzerine Bir Uygulama . Tekin, Mahmut, et al. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, s. 665-674.
15. Elragal, Ahmed A. ve Al-Serafi, Ayman M. The Effect of ERP System Implementation on Business Performance: An Exploratory Case-Study. [prod.] German University in Cairo. Yeni Kahire, Kahire, Mısır : IBIMA Publishing, 2011. Communications of the IBIMA.
16. Benli, Tahir ve Kızgın, Yıldıray. Konaklama İşletmelerinde Bilgi Teknolojisi Kullanımının Önemi Üzerine Bir Alan Çalışması : Muğla İli Örneği. [Çevrimiçi] Mevzuat Degisi, 2002. [Alıntı Tarihi: 7 10 2015.] http://www.mevzuatdergisi.com/2002/04a/04.htm .
17. TURUNÇ, Ömer. Bilgi Teknolojileri Kullanımının İşletmelerin Örgütsel Performansına Etkisi. Doktora Tezi. Isparta : Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
18. Tolon, Metehan. (TMBA-6342) Yönetim Bilişim Sistemleri. Ankara, Türkiye : s.n., 2015. Ders Sunuları .
19. Görücü, Devrim. Bilgi Teknolojileri Kullanımının İşletme İçi Verimliliğe Etkileri . [Çevrimiçi] Devrim Görücü Blog, 24 12 2010. [Alıntı Tarihi: 6 10 2015.] http://devrimgorucu.blogspot.com.tr/2010/12/bilgi-teknolojileri-kullanmnn-isletme.html.
20. Lipaj, Dmitrij ve Davidavičienė, Vida. Influence Of Information Systems On Bussiness Performance. Vilnius, Litvanya : Vilnius Gediminas Technical University, Vilnius Gediminas Technical University, Faculty of Business Management, Ocak 2013. Business in XXI century. http://www.researchgate.net/publication/261347142.
21. Popovič, A., Coelho, P. S. ve Jaklič, J. The impact of business intelligence system maturity on information quality. [Çevrimiçi] IR, Infromation Research, 12 2014. [Alıntı Tarihi: 7 10 2015.] http://www.informationr.net/ir/14-4/paper417.html.
22. Çapar, Bengü. Bilgi Yönetimi: Nasıl Bir İnsangücü? Ankara : Başkent Üniversitesi İletişim Fakültesi, 2002.